Do ảnh hưởng từ giá đường thế giới, hiện nay giá đường tiêu dùng trong nước lên mức xấp xỉ 28.000 đồng/kg.
Đường phục vụ sản xuất cũng tăng mạnh lên 22.000 - 23.000 đồng/kg. Theo dự báo, năm nay thế giới sẽ thâm hụt khoảng 2,2 triệu tấn đường do nhiều quốc gia thực hiện chính sách kiểm soát thị trường lương thực.
Trước quyết định cấm xuất khẩu đường của các cường quốc mía đường hàng đầu thế giới, nhằm bảo vệ người tiêu dùng nội địa và bình ổn giá trong nước, nguồn cung toàn cầu cũng ghi nhận suy giảm đáng kể.
Lượng đường tồn kho trên thế giới dự kiến trong niên độ 2022 - 2023 sẽ giảm 13% so với niên độ trước. Thời gian gần đây, sản lượng đường ở các quốc gia xuất khẩu lớn như Ấn Độ, Thái Lan, Trung Quốc đều sụt giảm. Điều này đã tác động mạnh đến giá đường thế giới.
Cảnh báo thiếu hụt đường
Theo Tổng cục Thống kê, với dân số đạt mốc 100 triệu người, mức tiêu thụ đường của Việt Nam sẽ vào khoảng 2,2 - 2,4 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, theo Hiệp Hội Mía Đường Việt Nam, sản lượng đường trong nước như năm ngoái chỉ đạt 935.000 tấn. Điều này có nghĩa ngành mía đường mới chỉ đáp ứng được 43% nhu cầu tiêu thụ.
Dù rất yêu cây mía, nhưng những lão nông như ông Đặng Văn Tích (thị trấn Búng Tàu, Phụng Hiệp, Hậu Giang) buộc lòng phải từ bỏ để chuyển sang cây trồng khác. Giá cả, năng suất đường mía không ổn định khiến nông dân thua lỗ liên tục.
"Dự định của gia đình là năm nay một phần sẽ chuyển sang trồng chuối, phần đất thấp thì chuyển sang trồng tràm để nhẹ nhân công. Còn nếu trồng mía, ngoài yếu tố giá cả, năng suất thì hiện nay còn phải đối mặt với nhân công lao động khan hiếm", ông Tích chia sẻ.
Ngành mía đường mới chỉ đáp ứng được 43% nhu cầu tiêu thụ. Ảnh minh họa.
Hậu Giang là vùng trồng mía lớn nhất Đồng bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, diện tích mỗi năm giảm từ 500 ha - 1.000 ha. Nếu như năm 2010, tỉnh có 9.000 ha thì niên vụ 2021 - 2022 chỉ còn 3.700 ha. Bà con chuyển đổi sang các loại cây trồng khác cho thu nhập cao gấp 2 đến 3 lần.
Diện tích thu hẹp khiến các nhà máy đường phải giảm công suất, thậm chí dừng hẳn. Như ở Hậu Giang, từ 3 nhà máy đường thì nay chỉ còn nhà máy đường Phụng Hiệp hoạt động.
Ông Trần Vĩnh Chung - Tổng Giám đốc Công ty CP Mía đường Cần Thơ cho biết: "Nhà máy với người dân đều bị thiệt hại nên chúng tôi cố gắng hỗ trợ bà con tăng 80 đồng so với thông báo thu mua mía ban đầu".
Sau khi nâng giá thu mua, Nhà máy đường Phụng Hiệp cuối cùng cũng hoạt động. Các chính sách hỗ trợ, liên kết cũng được triển khai để nông dân trồng mía ổn định thu nhập.
Hậu Giang đã quy hoạch diện tích trồng mía khoảng 3.000 ha. Nhưng lợi nhuận từ việc trồng cây ăn trái đang cao như hiện nay, diện tích này chưa chắc đã giữ được. Ngành mía đường Đồng bằng sông Cửu Long có nguy cơ bị xoá xổ một khi vùng nguyên liệu đã không còn.
Giải pháp bù đắp thiếu hụt đường
Nền kinh tế toàn cầu đang đứng trước những lo ngại về lạm phát, do ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như mùa vụ, cung - cầu, sự gián đoạn chuỗi cung ứng. Trong bối cảnh đó, việc phản ứng kịp thời, nhanh chóng để đảm bảo nguồn cung đường cho tiêu dùng và sản xuất, góp phần duy trì và nâng cao hiệu quả của chuỗi giá trị kinh tế... là vấn đề cấp thiết. Giải pháp để bù đắp tình trạng thiếu hụt đường, cũng như duy trì diện tích mía hiện có đang được các bên đặt ra.
Vụ mía năm ngoái do thời tiết không thuận lợi, 1.900 ha mía bị giảm năng suất nên anh Hồ Quang Vũ (nông dân trồng mía huyện Tân Châu, Tây Ninh) không cung cấp đủ sản lượng như đã ký kết với nhà máy đường. Đã từng có ý định chuyển đổi sang cây trồng khác nhưng nhờ có sự đồng hành từ phía nhà máy đường, niên vụ này anh vẫn đầu tư máy móc thiết bị để sản xuất.
Cần có những hoạch định dài hơi để mía đường trở thành ngành hàng bền vững. Ảnh minh họa.
So với 2 niên vụ trước, sản lượng mía và đường đều tăng. Sự tăng trưởng này cho thấy ngành mía đường Việt Nam đã có sự phục hồi đáng kể dưới tác dụng của các biện pháp phòng vệ thương mại mà nhà nước Việt Nam đã áp dụng từ năm 2021.
Theo khảo sát mới nhất của Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn từ 40 doanh nghiệp chế biến thực phẩm dùng đường lớn nhất Việt Nam, năm nay nhu cầu đường của các doanh nghiệp này sẽ tăng lên khoảng 60.000 tấn so với năm ngoái. Trong bối cảnh quốc tế nhiều biến động đòi hỏi Việt Nam phải có giải pháp để tăng tính chủ động về nguồn cung.
Thời điểm này ngành đường Việt Nam đang trong giai đoạn chuẩn bị vào vụ sản xuất ép mía 2023 - 2024, thị trường đường ổn định là yếu tố quan trọng bảo đảm đầu ra của chuỗi liên kết sản xuất mía - đường.
Với sự phát triển mạnh mẽ của ngành chế biến, giải khát, dự báo 5 năm tới nhu cầu sử dụng đường sẽ tăng 5 - 7%/năm. Bởi vậy cần có những hoạch định dài hơi để mía đường trở thành ngành hàng bền vững là hết sức cần thiết.
